ارگونومی چیست؟

به سایت مرکز تخصصی طب کار " کار و سلامت" خوش آمدید.

ارگونومی (ergonomics ,ergonomy) در اصل، لغتی یونانی مرکب از «ergon» به معنی کار و «nomos» به معنی قانون و در مجموع به فارسی، قانون و قاعده کار یا مهندسی عوامل انسانی نامیده میشود. اساس آن را درک تعامل میان انسان ها و سایر عناصر یک سیستم و حرفه تشکیل می دهد. که در آنها از تئوری، اصول، اطلاعات و روش های طراحی به منظور بهینه سازی سلامت انسان  وعملکرد کلی سیستم استفاده می شود. در ارگونومی، علومی از جمله فیزیک، مکانیک، طراحی، آمار، ریاضی، روان شناسی، فیزیولوژي، جامعه شناسی، مدیریت و بسیاری موارد دیگر، به طراحی بهتر سازمان کمک می کنند. در نهایت میزان رفاه و سازگاری انسان ها با محیط را به نحو چشمگیر افزایش می دهند. موضوع اصلی این علم، بررسی روابط انسان با محیط کار وی (اعم از محیط های اداری یا کارگاهی و یا محیط منزل و سایر محیط های شخصی) با هدف بهینه سازی شرایط کار و زندگی است.
«اِرگونومی» با ارزیابی توانایی ها و محدودیت های انسان (بیومکانیک وآنتروپومتری)، استرس های کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روان شناسی صنعتی)، تأثیر نیروهای ناپویا (استاتیک) و پویا (دینامیک) بر بدن انسان (بیومکانیک)، طراحی ایستگاه کاری و ابزارها (آنتروپومتری و مهندسی) سر و کار دارد.
آنتروپومتری یا «مردم سنجی» یا «انسان سنجی» به اندازه گیری بخش های گوناگون بدن انسان به منظور شناسایی تفاوت ها و دسته بندی های فیزیکی مردم گفته می شود و امروزه در زمینه های طراحی صنعتی، طراحی پوشاک، ارگونومی و معماری کاربرد دارد.
ارگونوی دو هدف دارد: 1- افزایش کارایی و بازده انجام کار و فعالیت های دیگر (شامل افزایش سهولت کاربرد، کاهش خطا و افزایش بهره وری)
 2- تقویت بعضی از روشهای انسانی مطلوب، از جمله افزایش ایمنی، کاهش خستگی و تنش، افزایش راحتی، افزایش مقبولیت نزد کاربر، افزایش میزان رضایت شغلی و بهبود کیفیت زندگی.
ارگونومی در چهار شاخه بیومکانیک شغلی، روان  شناسی مهندسی، آنتروپومتری، و فیزیولوژی کار فعالیت می کند.

بیومکانیک شغلی
 از قوانین فیزیک مکانیک برای بدن استفاده می کند.  با استفاده از قوانین مزبور، می توان میزان فشار مکانیکی موضعی اعمال شده بر ماهیچه ها و مفاصل را در یک وضعیت خاص بدن و هنگام حرکت آن اندازه گیری کرد.

روان شناسی مهندسی
 به عوامل محیطی فیزیکی و شیمیایی، مانند سر و صدا، ارتعاش، نور، آب و هوا و مواد شیمیایی موثر بر ایمنی، سلامتی و آسایش افراد می پردازد.

آنتروپومتری
 جمع آوری و تفسیر داده های مربوط به شکل و اندازه ابعاد بدن انسان (ابعاد طولی، عرضی، محیطی و وزن) را شامل می شود. اندازه گیری ابعاد بدن در دو وضعیت «ساکن» و «متحرک» صورت می گیرد که نوع اول را آنتروپومتری ثابت یا ناپویا و نوع دوم را آنتروپومتری متحرک یا  پویا می نامند.
آنتروپومتری در دو زمینه کاربرد دارد:
1-   تطبیق و تناسب ماشین با انسان در جهت راحتی و افزایش راندمان کاربر
2-   استاندارد سازی وسایل و تجهیزات مورد استفاده فرد یا کل جامعه. در این زمینه، علاوه بر ابعاد بدن، نوع وسایل و تجهیزات مورد استفاده، جنس، میزان تحمل نیرو و فشار و سایر عوامل مربوط به انسان، از قبیل زمان (مثلاً ابتدای روز یا پایان آن)، وضعیت قرارگیری بدن، سن، جنس، نژاد، ساختار بدنی (ورزشکار، چاق، لاغر ...)، نوع شغل، رژیم غذایی، وضعیت سلامتی، تغییرات ارادی (مانند منقبض کردن ماهیچه ها)، لباس و تجهیزات فردی مورد توجه قرار می گیرد که البته در این میان، سن، جنس و تفاوت های نژادی مهم ترند.

فیزیولوژی کار
شاخه ای از ارگونومی است که به بررسی اثرات کار بروی ارگانهای بدن و عملکرد آنها میپردازد.
به طور کلی ارگونومی، بحثی است که موارد بسیاری را در برمی گیرد. در اینجا به طور خلاصه به ده اصل مهم ارگونومی اشاره می شود:
1-    وارد آمدن نیروی بیش از حد بر مفاصل می تواند موجب خستگی و آسیب شود.
2-     وسایل لازم و ابزار کار را در نقاطی قرار دهید که به راحتی قابل دسترسی باشند.
3-    همیشه در ارتفاع صحیح کار کنید.
4-    حرکات بیش از حد را کاهش دهید.
5-    با قرار نگرفتن طولانی در یک حالت، خستگی را به حداقل برسانید.
6-    نقاط فشار را به حداقل برسانید.
7-    همواره در فضای کافی و با دید مناسب به انجام کار بپردازید.
8-    ورزش کنید و به بدن خود کشش بدهید.
9-    همواره در حالی که بدنتان در وضعیت خنثی قرار گرفته است به کار بپردازید.
10-   به راحت بودن محیط کار خود بسیار اهمیت دهید.