به سایت مرکز طب کار " کار و سلامت" خوش آمدید.

آیا می توان در هر مکانی از لامپ کم مصرف استفاده کرد؟ آیا رعایت فاصله از آنها ضروری است؟ مدت زمان استفاده از آنها اهمیت دارد؟

اگر لامپ کم مصرف شکست یا طول عمر آن به پایان رسید چه باید کرد؟

 

مکانیسم تولید در لامپ های فلورسنت یا CFLکه در بین مردم به لامپ های کم مصرف معروف شده اند تحریک الکتریکی بخار جیوه است. بخار یا اتم جیوه در صورت تحریک الکتریکی اشعه ماورای بنفش تولید می کند و این اشعه بعد از برخورد با فلورسنت که به صورت یک پایه روی لامپ قرار دارد به نور مرئی تبدیل می شود.

در این فرایند تولید نور دو خطر مهم وجود دارد اول اینکه به هر علت از جمله کیفیت پایین لامپ، اندود نشدن کامل سطح لامپ با پودر فلورسنت یا هر دلیل دیگری اشعه ماورابنفش از لامپ نشت کند که بسیار خطرناک است و بیماری های پوستی و چشمی را برای افراد به دنبال دارد.

بر همین اساس توصیه می شود تا جای ممکن از لامپهای فلورسنت فشرده که شبیه لامپای مهتابی قدیمی اما فشرده شده هستند، استفاده شود در این صورت فاصله فرد نیز تا لامپ همواره بیشتر از30 سانتی متر باشد و هرگز برای مطالعه نباید از این لامپ ها استفاده کرد.

لامپ کم مصرف از طول عمر بیشتری نسبت به لامپ معمولی برخوردار است . انرژی کمتری نیز مصرف می کند. همین ویژگی هاست که باعث شده بسیاری به مصرف این نوع لامپ ها روی بیاورند. اما لامپ کم مصرف خطراتی نیز در بردارد.

مهم ترین عامل خطر آفرین در این لامپ ها جیوه درون آنها است. جیوه از عناصر ضروری موجود در لامپ کم مصرف است. لامپ کم مصرف در صورت استاندارد بودن حدود 2 و نیم میلیمتر جیوه در درون خود دارد.

جیوه ماده ای سمی است و انتشار آن در محیط می تواند اثرات نامطلوبی بر روی جنین یا مغز انسان بگذارد. جیوه همچنین می تواند به عقیم شدن، سردرد و کاهش حافظه بیانجامد.

نبود یا کمبود آگاهی در مورد خطرات ناشی از جیوه موجود در لامپ کم مصرف می تواند آن را به عاملی بر ضد محیط زیست و انسان تبدیل کند.

نکاتی که باید رعایت کرد

با این حال تنها با رعایت چند نکته ساده می توان از این خطرات مصون ماند. نخستین نکته با اهمیت مکانی است که از این لامپ ها در آن استفاده می شود.

یکی از این راهکارها این است که در مکانهایی که افراد به مدت طولانی مدت در آنجا هستند، مثل اتاق های کار یا نشیمن، از این لامپ ها استفاده نشود. بیشتر سعی شود در جاهایی که فرد از آنجا برای چند دقیقه عبور می کند، راهروها، پارکینگ ها، دستشویی ها از آن ها استفاده گردد.

راه دیگری که توصیه می شود؛ استفاده از این لامپ ها به صورت مخلوط است. این لامپ ها دو نوع هستند، مهتابی و آفتابی که دو رنگ مختلف دارند. بهتر است که آن ها را در کنار یکدیگر و در کنار لامپ های معمولی استفاده کرد یعنی مخلوطی از لامپ های کم مصرف و معمولی در کنار هم تا ضعف یکدیگر را پوشش بدهند یا اگر واقعاً باید فقط از لامپ های کم مصرف استفاده کرد، از نوع نور سفید و قرمز یا اصطلاحاً آفتابی و مهتابی همراه با یکدیگر استفاده کنند و فقط از یک نوع استفاده نشود.

تحقیقات نیز نشان می دهد که استفاده همزمان از لامپ های کم مصرف فلورسنتی فشرده با لامپ های آفتابی از اثرات نامطلوب این لامپ ها می کاهد. آزمایشها همچنین نشانگر آن است که لامپ های کم مصرف رنگی اثرات زیان بخش کمتری نسبت به لامپ های کم مصرف با نور سفید دارند. رعایت فاصله از لامپ کم مصرف نیز در حفظ سلامت انسان تأثیرگذاراست. لامپ های کم مصرف از ویژگی تغییر فرکانس یعنی شدت و ضعف نور برخوردار هستند که می تواند به چشم آسیب برساند و به بیماری هایی مانند آب مروارید منجر شود.

کمترین فاصله از این لامپ ها باید بین 50 تا 60 ساتی مترباشد؛ نباید از لامپ های کم مصرف برای چراغ های مطالعه استفاده شود. بهترین کار این است که ما کم کم به این سمت برویم که ازلامپ های LEDکه خاصیت کم مصرفی دارند ولی فاقد جیوه هستند، به جای لامپ های کم مصرف (CFL)که از خود اشعه فرابنفش یا UVمنتشر می کنند استفاده کنیم.

بخار جیوه توسط ریه که جذب بالایی هم دارد به سرعت جذب می شود و به خصوص برای مادران باردار و کودکان بسیار خطرناک است و موجب بروز بیماری های عصبی می شود.

اگر شخصی بیش از چهار ساعت از شبانه روز در معرض این لامپ ها قرار بگیرد، بهتر است از کرم ضد آفتاب برای قسمت هایی از پوست که در معرض نور این لامپ ها هستند، استفاده کند و این لامپ ها را حتی الامکان در محفظه های مشبک قرار بدهند تا نور مستقیم بشکند. درجه حرارت محیط بسیار حائز اهمیت است اگر درجه حرارت هوای محیط بیش از 48 درجه یا کمتر از صفر درجه سانتی گراد باشد، بهتر است از این لامپ ها استفاده نشود. چون خارج از این محدوده حرارتی تأثیرات این لامپ ها بسیار بیشتر خواهد شد.

توصیه می شود که از لامپ های کم مصرف در محیط هایی استفاده شود که هوا در آن جریان دارد.

همچنین در محیط هایی که دارای رطوبت بالا هستند، مانند گلفروشیها، حمام و سونا، به هیچ عنوان نباید از این لامپ ها استفاده کرد.

توجه به طول عمر لامپ های کم مصرف نیز بسیار اهمیت دارد. عمر مفید این لامپ ها از 5 تا 10 هزار ساعت متغیر است و مصرف کننده باید بعد از انقضای تاریخ مصرف، آن ها را به مراکز خاصی تحویل دهد.

لامپ کم مصرف به علت جیوه موجود در آن "زباله خاص " به حساب می آید و ادغام آن با زباله معمولی این امکان را به وجود می آورد که جیوه با شیرابه زباله مخلوط شده و از طریق منابع آبی و خاکی و چرخه حیات و سپس از طریق موجودات زنده دیگر یا به طور مستقیم وارد بدن انسان شود.

اگر لامپ کم مصرف شکست...

ممکن است لامپ کم مصرف در خانه یا محل کارتان شکسته باشد و شما را نگران کرده باشد.

اگر لامپ کم مصرف شکست، لازم است چند مسئله رعایت شود ابتدا محیط را باید 15 دقیقه ترک کرد تا بخارات پخش شده در محیط ته نشین شده وارد سیستم تنفسی نشود.

باید پنجره ها را باز کرد تا هوا جریان یابد و مقداری از بخارات جیوه خارج شود و نهایتاً اینکه به هیچ عنوان از جارو برقی برای جمع کردن ذرات ریخته شده لامپ استفاده نشود چون خود جارو برقی سبب پخش بیشتر ذرات جیوه در محیط می شود و مشکلات آن را خیلی بیشتر می کند.

بزرگ ترین خطری که شکستن لامپ کم مصرف می تواند به وجود بیاورد، بریدگی های ناشی از تماس با لبه های تیز شیشه یا حباب لامپ در انسان است.

خرده شیشه ها را باید به روش صحیح جمع کرد و در کیسه ای قرار داد و محدوده مورد نظر را نیز باید با دستمال مرطوب تمیز کرد و در این کیسه جای داد. همچنین اگر چاره ای جز استفاده از جاروبرقی وجود ندارد باید بعد از اتمام کار کیسه جاروبرقی را تخلیه و داخل محفظه را با دستمال مرطوب تمیز کرد. تحقیقات نشان می دهد: اگر لامپ فلورسنت بر روی خاک شکست تا چند سال هیچ نوع گیاه و درختی در آن منطقه رشد نخواهد کرد.

ماهنامه بهداشت و سلامت شماره پنجم بهمن 1394